Ηλεκτρονική διακυβέρνηση ορίζεται η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στις δημόσιες διοικήσεις (κεντρικές και περιφερειακές, κεντρικής διοίκησης ή αυτοδιοίκησης), σε συνδυασμό με οργανωτικές αλλαγές και νέες δεξιότητες του προσωπικού. Σκοπός είναι να βελτιωθεί η παροχή δημόσιων υπηρεσιών, καθώς επίσης να ενισχυθούν οι δημοκρατικές διαδικασίες και να υποστηριχθούν οι πολιτικές που ασκεί ο δημόσιος τομέας προς όφελος των πολιτών. Για μερικούς, ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι «η εφαρμογή εργαλείων και τεχνικών του ηλεκτρονικού εμπορίου στη λειτουργία της διακυβέρνησης». Αυτή η αντίληψη εστιάζεται στην πρακτική αποδοτικότητα και στη μείωση του κόστους, όπως αυτές που μπορούν να προέλθουν από την ηλεκτρονική κατάθεση της φορολογικής δήλωσης και τον ηλεκτρονικό εφοδιασμό. Για κάποιους άλλους, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση έχει τη δυναμική να «βελτιώσει τη δημοκρατική συμμετοχή» και να «υπερκεράσει τη πολιτική αποστασιοποίηση». Η αντίληψη αυτή εστιάζεται σε πρωτοβουλίες που θα φέρουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων μορφών διακυβέρνησης και του πολίτη σε νέα επίπεδα.

Τα επίπεδα ωριμότητας των υπηρεσιών της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι τα εξής:

●Επίπεδο 1: Πληροφόρηση. Στο επίπεδο αυτό, της ηλεκτρονικής πληροφόρησης για τις παρεχόμενες υπηρεσίες και τον τρόπο διεκπεραίωσης μιας υπηρεσίας από μια υπηρεσία της κεντρικής ή της γενικής κυβέρνησης, ο πολίτης λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τα δικαιολογητικά που πρέπει να προσκομίσει, τους εμπλεκόμενους φορείς στην ολοκλήρωση της υπηρεσίας που επιθυμεί να λάβει, τη σειρά εκτέλεσης των συναλλαγών που περιλαμβάνει η υπηρεσία κτλ.

●Επίπεδο 2: Αλληλεπίδραση. Στο επίπεδο αυτό, της λήψης εντύπων, ο πολίτης λαμβάνει το πληροφοριακό υλικό για τον τρόπο διεκπεραίωσης μιας υπηρεσίας, καθώς και επίσημο υλικό (πρότυπα αιτήσεων, βεβαιώσεων κτλ.), το οποίο μπορεί να κατεβάσει στον υπολογιστή του, να το τυπώσει και να το χρησιμοποιήσει κατά τη συναλλαγή του με τον δημόσιο φορέα.

●Επίπεδο 3: Αμφίδρομη αλληλεπίδραση. Στο επίπεδο αυτό, της επεξεργασίας εντύπων για την ταυτοποίησή του, ο πολίτης λαμβάνει όλες τις παραπάνω υπηρεσίες, αλλά και ηλεκτρονικές (Online) φόρμες, για τη συμπλήρωση και την ηλεκτρονική αποστολή τους μέσω του συστήματος, καθώς επίσης μηχανισμούς ταυτοποίησής του και προστασίας των δεδομένων που αυτός αποστέλλει.

●Επίπεδο 4: Ηλεκτρονική συναλλαγή. Στο επίπεδο αυτό, της διεκπεραίωσης αιτημάτων, της υλοποίησης συναλλαγών και της πληρωμής, ο πολίτης λαμβάνει όλες τις παραπάνω υπηρεσίες, και ορισμένες επιπλέον, με τις οποίες μπορεί να χειρίζεται πλήρως την αντίστοιχη μη ηλεκτρονική υπηρεσία, δηλαδή η τελευταία υποκαθίσταται πλήρως και ισοδύναμα από την αντίστοιχη ηλεκτρονική.

●Επίπεδο 5: Προληπτική παροχή υπηρεσιών. Στο επίπεδο αυτό, ο δημόσιος φορέας προχωρά στην προληπτική παροχή μιας υπηρεσίας (Proactive Service Delivery) πριν ο πολίτης τη ζητήσει, προκειμένου να αναβαθμίσει την παροχή της και να τον διευκολύνει ακόμα περισσότερο. Παράδειγμα τέτοιας υπηρεσίας αποτελεί η έγκαιρη ειδοποίηση του πολίτη / χρήστη σε περίπτωση που πρέπει να προβεί σε κάποια ενέργεια, η προσυμπλήρωση δεδομένων σε αιτήσεις του προς το Δημόσιο κτλ.

Για την επιτυχή μετάβαση από τη σημερινή κατάσταση σε ένα μοντέλο ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, πρέπει να συντρέχουν οι εξής τέσσερις καθοριστικοί παράγοντες:

● Ο πρώτος αφορά την ύπαρξη καλά οργανωμένων διαδικασιών από αυτόν που θα παρέχει την ηλεκτρονική υπηρεσία. Η εισαγωγή και η χρήση των νέων τεχνολογιών σε οργανισμούς με καλή διοικητική οργάνωση και δομή βελτίωσαν τη λειτουργία τους, ενώ έφεραν τα αντίθετα αποτελέσματα σε οργανισμούς που δεν είχαν καλή διοικητική οργάνωση και δομή.

● Ο δεύτερος αφορά το άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, το οποίο θα κληθεί να χειριστεί τα εσωτερικά (Back Office) πληροφοριακά συστήματα που θα διαχειριστούν και θα εξυπηρετήσουν τα αιτήματα των πολιτών.

● Το τρίτο αφορά τη χρήση ώριμων τεχνολογιών, υψηλών και ανοιχτών προδιαγραφών και προτύπων, οι οποίες θα εξασφαλίσουν τη διαλειτουργικότητα ανάμεσα στα πληροφοριακά συστήματα και την επαναχρησιμοποίησή τους.

● Το τέταρτο αφορά τους ψηφιακά εγγράμματους πολίτες, δηλαδή τους πολίτες που θα μπορούν να χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες επικοινωνίας.

Οι βασικές προσεγγίσεις του πλαισίου ανάπτυξης της εθνικής στρατηγικής για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι:

● Η προσέγγιση με επίκεντρο την πληροφορία. Η μεταφορά από το επίπεδο διαχείρισης εγγράφων που βρισκόμαστε σήμερα σε μία νέα, πιο σύγχρονη πραγματικότητα είναι σημαντική για τη διαχείριση διακριτών τμημάτων πληροφορίας, ανοιχτών δεδομένων και περιεχομένου, τα οποία μπορούν εύκολα γίνουν αντικείμενο επεξεργασίας, να σημειωθούν, να χαρακτηριστούν, να διαμοιραστούν, να διασφαλιστούν και να παρουσιαστούν με έναν τρόπο πολύ πιο χρήσιμο και κατανοητό για τον αποδέκτη αυτής της πληροφορίας.

● Η προσέγγιση κοινής πλατφόρμας. Η κοινή πλατφόρμα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνεργασία ανάμεσα στις διάφορες δομικές και λειτουργικές μονάδες του κράτους, προκειμένου να μειωθούν οι δαπάνες, να προωθηθεί η ανάπτυξη, να εφαρμοστούν συνεκτικά πρότυπα και να διασφαλιστούν η δημιουργία και η παράδοση δεδομένων και πληροφοριών με συνοχή και αξιοπιστία.

● Η προσέγγιση με επίκεντρο τον τελικό χρήστη. Από τις πληροφορίες που παρέχονται μέχρι το σύστημα διαχείρισης και τον τρόπο οργάνωσης, καθώς και την παρουσίαση, στο επίκεντρο πρέπει να βρίσκονται οι ανάγκες των πολιτών, των επιχειρήσεων και των στελεχών των δημόσιων φορέων.

● Η προσέγγιση με επίκεντρο την ασφάλεια και την ιδιωτικότητα. Ο σχεδιασμός της ψηφιακής ανάπτυξης δεν μπορεί να παραγνωρίσει τους κινδύνους που αφορούν εσκεμμένες επιθέσεις ή τυχαίες παραβιάσεις της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας, είτε σε εφαρμογές είτε σε πληροφορία. Απέναντι σε αυτούς τους κινδύνους, λαμβάνονται τα μέγιστα δυνατά μέτρα, στη βάση των βέλτιστων διεθνών πρακτικών, τόσο από την πλευρά της τεχνολογίας, όσο και από την πλευρά της νομοθεσίας.

Διαλειτουργικότητα σε ένα πληροφοριακό σύστημα ορίζεται η ικανότητα του συστήματος να μπορεί να επικοινωνεί με το εξωτερικό περιβάλλον του, προκειμένου αρχικά να ανταλλάξει και στη συνέχεια να επεξεργαστεί πληροφορίες που γίνονται με τον ίδιο τρόπο κατανοητές από όλα τα μέρη, τόσο από το πληροφοριακό σύστημα, όσο και από τα εξωτερικά πληροφοριακά συστήματα. Για την επίτευξη διαλειτουργικότητας σε ένα σύστημα πρέπει οι διεπαφές του να είναι πλήρως δημόσια τεκμηριωμένες.

Το ελληνικό Πλαίσιο Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης ή Πλαίσιο Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης / ΠΗΔ (Greek e-GIF) εξειδικεύεται στον καθορισμό του ελληνικού Government Category List και στο σχεδιασμό ελληνικών σχημάτων XML. Το ελληνικό e-GIF θέτει τις τεχνικές, τις πολιτικές και τις προδιαγραφές για την επίτευξη της διαλειτουργικότητας και της συνοχής των συστημάτων πληροφορικής του δημόσιου τομέα στη χώρα. Περιλαμβάνει κανόνες και πρότυπα για την υλοποίηση της γενικότερης στρατηγικής και αρχιτεκτονικής της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, που αφορούν:

● την πιστοποίηση δημόσιων διαδικτυακών τόπων,

● τη διαλειτουργικότητα μεταξύ πληροφοριακών συστημάτων,

● την ανάπτυξη υπηρεσιών ηλεκτρονικών συναλλαγών,

● την ψηφιακή αυθεντικοποίηση πολιτών και επιχειρήσεων,

● την ανοιχτή πρόσβαση σε δημόσια δεδομένα και έγγραφα.

Τα «ανοιχτά δημόσια δεδομένα» συνιστούν το σύνολο των πληροφοριών που παράγουν και διαθέτουν δημόσιοι φορείς και είναι προσβάσιμα από όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, χωρίς θεσμικούς και τεχνικούς φραγμούς. Περιλαμβάνουν δεδομένα που συλλέγει και επεξεργάζεται ο δημόσιος (κυρίως) ή ο ιδιωτικός τομέας σχετικά με τις μεταφορές, τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, την έρευνα, την επιστήμη, τα οικονομικά, τη στατιστική, τον καιρό, το περιβάλλον, ή γεωχωρικά δεδομένα.

Τα ανοιχτά δημόσια δεδομένα συμβάλλουν:

● Στη διαφάνεια και στον έλεγχο των πράξεων της Δημόσιας Διοίκησης από τους πολίτες, καθώς κάθε απόφαση της Δημόσιας Διοίκησης που δημοσιεύεται στο διαδίκτυο μπορεί να ελεγχθεί από τους πολίτες, οδηγώντας έτσι στη ενεργότερη συμμετοχή τους στον δημόσιο βίο και στη λογοδοσία των δημόσιων Αρχών απέναντι στο κοινωνικό σύνολο.

● Στη μείωση της σπατάλης πόρων από τη Δημόσια Διοίκηση για την επαναγορά δεδομένων (π.χ. γεωχωρικής πληροφορίας), καθώς αρκετοί δημόσιοι οργανισμοί δεν έχουν πρόσβαση στα δεδομένα που παράγουν ή συλλέγουν άλλοι οργανισμοί του Δημοσίου. Επιπλέον, και ειδικά όσον αφορά τη γεωχωρική πληροφορία, η ελεύθερη πρόσβαση μέσω διαδικτύου σε αεροφωτογραφίες και δορυφορικές εικόνες της χώρας, συνδυασμένες με διάφορα δεδομένα, όπως είναι οι προστατευόμενες περιοχές, ο αιγιαλός, οι αναδασωτέες περιοχές κτλ., μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στον πολίτη και στους κοινωνικούς φορείς να εντοπίσουν πιθανά παράνομες πράξεις και να τις υποδείξουν στη Δημόσια Διοίκηση.

● Στην τόνωση και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, καθώς τα δεδομένα της Δημόσιας Διοίκησης μπορούν να χρησιμεύσουν για την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, τη βελτίωση υφιστάμενων υπηρεσιών, τη μείωση του κόστους προϊόντων και υπηρεσιών κτλ. Η δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών θα προσφέρει οικονομικά οφέλη στο Δημόσιο, μέσω της φορολογίας και της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Επομένως, το κόστος των ανοιχτών δεδομένων θα «επιστρέψει» πίσω στο δημόσιο και στο κοινωνικό σύνολο.

● Στη μείωση των εμποδίων στην εργασία, τα ταξίδια και τον τουρισμό σε όλους τους πολίτες, και περισσότερο σε όσους έχουν κινητικά προβλήματα, μέσα από τη διάθεση δεδομένων σχετικών με τις δημόσιες μεταφορές, στοιχείων προσβασιμότητας, ψηφιακών χαρτών και δεδομένων πραγματικού χρόνου, με τα οποία μπορούν να δημιουργηθούν ψηφιακές υπηρεσίες που να βελτιώνουν την προσβασιμότητα των δημόσιων μέσων μαζικής μεταφοράς.

Τα δημόσια ανοιχτά γεωχωρικά δεδομένα είναι ανοιχτά δημόσια δεδομένα που περιγράφουν χωρική πληροφορία, είτε σε στατική μορφή (π.χ. οδοί, στοιχεία κτηματολογίου, σημεία τουριστικού ενδιαφέροντος, θέσεις υπηρεσιών υγείας, θέσεις δημόσιων υπηρεσιών κτλ.) είτε σε δυναμική μορφή (π.χ. δρομολόγια λεωφορείων και πλοίων, κυκλοφοριακός φόρτος, επίπεδα ατμοσφαιρικής μόλυνσης, ηχορύπανσης κτλ.). Τα δεδομένα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αναπτυχθούν εφαρμογές, όπως τουριστικές, κτηματομεσιτικές, ασφαλιστικές, έρευνες αγοράς κτλ.

Το Δίκτυο Δημόσιου Τομέα είναι ένα υπό κατασκευή δίκτυο, που θα περιλαμβάνει όλα τα επιμέρους δημόσια δίκτυα, όπως το δίκτυο Δημόσιας Διοίκησης «Σύζευξις», το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, το PoliceOnline κ.ά Θα διασυνδέει περίπου 34.000 κτίρια και θα παρέχει σε όλους τους συνδεδεμένους φορείς τηλεπικοινωνιακές και τηλεματικές υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, ενώ παράλληλα θα αξιοποιεί τη συνάθροιση της ζήτησης από όλο τον δημόσιο τομέα, ώστε να επιτυγχάνει σημαντικές οικονομίες κλίμακας.

Ο κόμβος G-Cloud της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων του υπουργείου Οικονομικών είναι η (υπό κατασκευή) υποδομή φιλοξενίας υπολογιστικών διατάξεων για την προσφορά υποδομών ΤΠΕ ως υπηρεσίας (Infrastructure as a Service / IaaS) σε φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα.

Οι δημόσιες προμήθειες διέπονται από τις εξής βασικές αρχές:

● Αρχή της δημοσιότητας: Κάθε προμήθεια του Δημοσίου (πλην ορισμένων χαμηλής αξίας, που ορίζονται ρητά από το νόμο) οφείλει να γνωστοποιείται στα ενδιαφερόμενα μέρη μέσω του εθνικού Τύπου και της Εφημερίδας των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

● Αρχή της διαφάνειας των διαδικασιών: Η διαδικασία εκτέλεσης των δημόσιων προμηθειών, στο σύνολό της, στηρίζεται σε συγκεκριμένους και γνωστούς εκ των προτέρων κανόνες, οι οποίοι ισχύουν σε όλη τη διάρκειά της και οφείλουν να είναι πλήρεις, απόλυτα κατανοητοί και σαφείς. Οι όροι των διαγωνισμών για τις δημόσιες προμήθειες δεν επιτρέπεται να αλλάξουν μετά την προκήρυξή τους.

● Αρχή της ίσης μεταχείρισης: Οι όροι των διαγωνισμών για τις δημόσιες προμήθειες δεν επιτρέπεται να εισάγουν πολιτική διακρίσεων έναντι συγκεκριμένων επιχειρήσεων ή κατηγοριών επιχειρήσεων.

Οι υπηρεσίες ηλεκτρονικών προμηθειών παρέχονται με τα εξής μοντέλα:

● Ηλεκτρονικές προμήθειες (e-Tendering): Αφορούν τη χρήση των ΤΠΕ για την πραγματοποίηση με ηλεκτρονικό τρόπο της διαδικασίας δημοσίευσης της προκήρυξης, καθώς και της διακίνησης των σχετιζόμενων με αυτήν εγγράφων, περιλαμβανομένης και της ηλεκτρονικής υποβολής προσφορών.

● Ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί (e-Sourcing): Αποτελούν μέρος της διαδικασίας αξιολόγησης και διεξάγονται έπειτα από προκαταρκτική πλήρη αξιολόγηση των προσφορών. Υλοποιούν μια επαναληπτική διαδικασία παρουσίασης νέων, μειωμένων τιμών ή/και νέων αξιών των προσφορών που έχουν προηγουμένως αξιολογηθεί τεχνικά. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διεξαγωγή ηλεκτρονικών πλειστηριασμών είναι ο ακριβής ορισμός των παραμέτρων αξιολόγησης των προσφορών.

● Ηλεκτρονικές αγορές (e-Procurement): Είναι διαδικτυακοί χώροι στους οποίους οι επιχειρήσεις παρουσιάζουν το εταιρικό προφίλ και τα προϊόντα τους. Συνδυασμένες με ηλεκτρονικούς καταλόγους, δημιουργούν μια πλατφόρμα που επιτρέπει στους δημόσιους φορείς να πραγματοποιούν παραγγελίες προϊόντων.

● Ηλεκτρονικοί κατάλογοι (e-Catalogues): Έχουν μια κοινή-προτυποποιημένη δομή και βασίζονται σε ενιαία ηλεκτρονικά μητρώα προμηθευτών και ειδών, τα οποία δομούνται επίσης βάσει προτύπων. Μέσω αυτών, γίνεται η ανεύρεση των προμηθευτών (e-Sourcing), διευκολύνεται η διαδικασία επιλογής ανάδοχου (e-Awarding) και παρέχεται η δυνατότητα ηλεκτρονικής λήψης παραγγελιών (e-Ordering).

Τα κυριότερα οφέλη από τη λειτουργία του Myschool είναι:

● Η δωρεάν μηχανογράφηση όλων των δημόσιων σχολικών μονάδων (μελλοντικά και των ιδιωτικών σχολικών μονάδων) και λοιπών εκπαιδευτικών δομών, που παραδοσιακά κατέφευγαν στην αξιοποίηση εμπορικών μηχανογραφικών λύσεων (με τη μορφή αυτόνομων desktop εφαρμογών), για την υποστήριξη της καθημερινής λειτουργίας τους.

● Η ανάπτυξη ψηφιακών ροών δοσοληψιών (Transaction Workflows), για την αποτελεσματική και αξιόπιστη διεκπεραίωση διοικητικών διαδικασιών, με βάση τη σχεδιαστική αρχή: «Κάθε πληροφορία δημιουργείται κι αποθηκεύεται άπαξ στην πρωτογενή πηγή της από τον θεσμικά αρμόδιο φορέα». Δοσοληψίες που παραδοσιακά βασίζονταν στην ανταλλαγή εντύπων μεταξύ των φορέων και συχνά απαιτούσαν τη φυσική παρουσία των συναλλασσομένων διεκπεραιώνονται πλέον ηλεκτρονικά.

● Η υποστήριξη στη λήψη αποφάσεων, με τη μηχανογράφηση και τη διάθεση δεδομένων για το σύνολο της επικράτειας σε κεντρικό επίπεδο, που προσφέρει πρώτη φορά τη δυνατότητα αξιόπιστης εκτίμησης κρίσιμων παραμέτρων και υποστήριξης για τη λήψη αποφάσεων διοίκησης και σχεδιασμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εκτίμηση των λειτουργικών εκπαιδευτικών κενών μέσω αλγοριθμικών σεναρίων, την οποία έχει αξιοποιήσει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας συστηματικά τα τελευταία χρόνια, με γνώμονα τη βέλτιστη αξιοποίηση και διάθεση του εκπαιδευτικού προσωπικού.

● Η διαλειτουργία με άλλα συστήματα, μέσω ενός μηχανισμού παροχής υπηρεσιών ιστού (Web Services), αλλά και ασύγχρονα. Έτσι, η πληροφοριακή υποδομή του Myschool παρέχει ήδη δεδομένα σε άλλες εφαρμογές και σε άλλους φορείς, αξιοποιώντας στο βέλτιστο βαθμό δυνατότητες για τη συνολική παροχή ψηφιακών υπηρεσιών σε πλήρη και αξιόπιστα δεδομένα.